Paniekhormonen
Wat stress doet in het brein (en hoe je ervan af komt)
Toenemende verantwoordelijkheden op het werk, een lezing houden voor 500 man, files, zorg voor de kinderen of dementerende ouders, we worden er bijna dagelijks mee geconfronteerd: stress!
Stress-gevoeligheid is erg persoonlijk, de een heeft er meer last van dan de ander, en hangt af van de middelen waarover iemand beschikt om met de situatie om te gaan.
Ons brein reageert op twee manieren op stress. Het sympathisch zenuwstelsel zorgt bijna onmiddellijk voor de "vecht- of vluchtreactie". Onze spieren spannen aan en onze bloeddruk en hartslag gaan omhoog en de pupillen verwijden zich.Het bloed wordt onttrokken aan onze organen en naar de spieren gestuurd. De spijsvertering gaat op een laag pitje en we beginnen te zweten, zodat het lichaam na explosieve actie weer afkoelt. Na enkele minuten treedt het 2e systeem in werking. De hypofyse, een kliertje onderin ons brein ter grootte van een erwt, geeft onze bijnieren de opdracht cortisol te produceren. Dit stofje laat de bloedsuikerspiegel stijgen en de stofwisseling een tandje bijzetten. Zo komt er meer energie vrij om met de stressvolle situatie om te gaan.
Is stress slecht voor je?
Stress is in zekere zin heel nuttig, maar het probleem is dat ons mensenbrein niet alleen reageert wanneer er een stadsbus op ons afkomt, maar we reageren ook op bedreigingen van meer psychische aard, zoals de file en de zorg voor kinderen of de zaal met 500 man. Wij schakelen ons fysiologisch systeem soms maandenlang in, wanneer wij piekeren over hypotheken, relaties en promoties.
Relatie tussen stress en ons immuunsysteem
De stressreactie (vechten of vluchten) versterkt het immuunsysteem, als voorbereiding op mogelijke verwondingen en infecties. Maar hoe meer stressreactie chronisch wordt geactiveerd, hoe harder ons immuunsysteem juist achteruit holt. De energie om cortisol aan te maken moet wel ergens vandaan komen, dus het lichaam gaat beknibbelen op het immuunsysteem, waardoor we op den duur kwetsbaarder worden voor ziektes, nog los van verhoogd risico op hart- en vaatziektes (hoge bloeddruk).
Door chronische stress raakt de hippocampus beschadigd, het gebiedje dat belast is met leren, onthouden, navigeren. Dit orgaantje werkt als een soort uit-knopje voor de stressreactie, het merkt verhoogd cortisol-gehalte op en schroeft dan de aanmaak van dit hormoon terug. Bij overbelasting en beschadiging functioneert het dan niet meer naar behoren. Dit kan leiden tot een slechter geheugen.
De hippocampus stuurt ook een ander orgaantje aan, de amygdala. Dit hersengebiedje maakt ons alert op acuut gevaar. Als de hippocampus niet meer goed functioneert, dan wordt de amygdala overgevoelig en gaat groeien. Hierdoor worden we angstig en onzeker en reageren we heftiger. De zenuwcellen in de prefrontale cortex krimpen juist - terwijl nou net dat hersengebied de amygdala in bedwang kan houden.
Hoe we met stress om moeten gaan zodat het ons niet schaadt, lees je in de volgende blog.